YENİPAZAR İLÇE TANITIMI
yenipazar
aydın yenipazar
yenipazar aydın
yenipazar resimler
yenipazar fotoğraflar
yenipazar manzaralar
yenipazar görüntüler
yenipazar harita
yenipazar haber
yenipazar spor
yenipazar video
yenipazar ulaşım
yenipazar iklim
yenipazar turizm
yenipazar otel
yenipazar yurt
yenipazar pansiyon
yenipazar konaklama
yenipazar konut
yenipazar emlak
yenipazar daire
yenipazar arsa
yenipazar toki
yenipazar lojman
yenipazar kiralık
yenipazar satılık
yenipazar sağlık
yenipazar hastahanesi
yenipazar kaymakamlık
yenipazar belediye
yenipazar nüfus
yenipazar emniyet
yenipazar meb
yenipazar eğitim
yenipazar okul
yenipazar kurs
yenipazar lisesi
yenipazar ekonomi
yenipazar sanayi
yenipazar ticaret
yenipazar tarım
yenipazar hayvancılık
yenipazar dağaları
yenipazar yaylaları
yenipazar akarsuları
yenipazar sebzeleri
yenipazar dernek
yenipazar yemekleri
yenipazar doğa
yenipazar gezi
yenipazar tatil
yenipazar kültür
yenipazar sanat
yenipazar
YENİPAZAR’IN YERİ - KURULUŞU - TARİHÇESİ
Yenipazar'ın bugünkü yeri, Batı Anadolu da yeralan illerimizden Aydın ili sınırları içersinde, Aydın'a 42 km. güneydoğuda, Madran Baba Dağının Büyük Menderes vadisi ile kesiştiği noktadadır.İdari olarak da Aydın’ın bir ilçesidir.
YENİPAZAR RESİMLERİ
YENİPAZAR FOTOĞRAFLARI
YENİPAZAR TANITIMI
YENİPAZAR GÖRSELLER
YENİPAZAR
AYDIN YENİPAZAR
Yenipazar’ın G.Doğusunda Yeralan Tarihi “Ortasıa” Kalıntıları
Yenipazar ilçesi tarihi "ORTASİA" şehri yakınlarında kurulmuştur.Başlangıçta çevre bölgeler için yeni bir pazar yeri olmuş yerleşim birimidir.
YENİPAZAR TARİHİ
İlçenin isminin de "Yeni kurulan pazar" anlamında buradan geldiği söylenmektedir. Yenipazar ilçesinin bir idari birim olarak kuruluşu 1700'lü yılların sonuna rastlamaktadır. Bu zamana kadar az sayıda nüfusu olan küçük bir yerleşme birimiydi.
Yenipazar'ın tarihi fazla eskilere dayanmaz. Kuruluş ve yerleşme tarihi ile ilgili farklı bilgiler vardır. Ancak kaynakların üzerinde birleştiği konu Yenipazar'ın ilk kuruluş yerinin; Yenipazar'a 4 km. uzaklıkta olan Donduran köyünün güneydoğu bitişiğinde yeralan "Tolozlar" mevkiinde olduğudur.
Yenipazar’ın Güney Batısında BulunanHelen ve Bizans Dönemine Ait Sikke Ve Şamdan ((Fotoğraf:N Bilgen)
Yenipazar'ın kuruluş yeri ile ilgili en sağlam kaynaklardan birisi, en sağlam araştırma ve kanıt olanağı veren eserlerin başında şüphesiz Evliya Çelebi'nin "Seyahatnamesi"gelmektedir. Evliya Çelebi bu yöreyi 17. yy. 'da gezmiş ve buralarla ilgili önemli bilgileri eserinde (Seyahatname) yazmıştır.Evliya Çelebi'nin buraya gelişi ve burayla ilgili şöyledir:
Evliya Çelebi 1671 yılında İzmir, Tire, Beydağı yaylası (Ödemiş) üzerinden Aydın'ın bugünkü Köşk ilçesine gelir. "Bu kasabada (Köşk'te) üç gün kaldıktan sonra, doğu tarafındaki vadi içinde Menderes nehrini atlarla geçip, güney taraftaki Donduran dağı dibinde yeralan “Donduran Kazasına” geldik. Üzüm pekmezi, Antep pekmezi gibi donduğu için "Donduran" derler; kutular ile pekmezi çok ünlüdür.
Aydın Sancağı toprağında has'tır ve yüzelli akçe kazadır.Yeniçeri serdarı vardır; amma kethüda yeri yoktur. Yüz hanesi ve sayısız mescitleri vardır. Amma han ve hamamı çarşı ve pazarı yoktur. Lakin çoğu hafta pazarı olur. Bağı - bahçesi cihanı süslemiştir. Kadısı Nazilli Kadısı nayibtir kim ona maaş ihsan olunmuştur."
Evliya Çelebi buradan da Bozdoğan'ın Amasya kazasına, Bozdoğan'a, Arpaz’a ve Nazilli’ye gider. Buralarla ilgili bilgiler Seyahatname'nin "Anadolu - Suriye - Hicaz" adlı 9. cildinde geniş yer almıştır.
Donduran Köyü’nün Güneyindeki Ayan Gözetleme Kulesi(Fotoğraf:N Bilgen)
Yenipazar'a ilk gelenler Donduran köyü ve çevresine 1455'li yıllarda gelip ve yerleşen Türkmen halktır. Türkmenlerin gelip yerleştiği bu alana Tolozlar adı da verilmekteydi.
Bugünkü ilçe merkezi’nin güneydoğusunda yer alan ilk yerleşim yerinde yaşayan az sayıdaki Türkmen nüfusunun çok dindar bir grup olduğu o nedenle önceleri "Dinduran” dendiği ; sonraları bu ismin “Donduran” şeklinde telaffuz edilmeye başlandığı düşünülmektedir.
17. yüzyıl sonunda Donduran'da çıkan bulaşıcı bir hastalık bir çok kişinin hayatını kaybetmesine yol açmıştır. Bu hastalıktan kaçan ve kurtulan kişiler ise "Cihanoğulları" adında bir aşiret beyinin etrafında ,Yenipazar'ın bugünkü yerinde yeni bir yerleşim yeri kurmuşlardır.
Yenipazar'ın ilk halkını bunlar oluşturuyordu.
Yeni kurulan bu yerleşim yeri, genellikle haftada bir gün yani çarşamba günleri kurulan küçük çapta bir pazar ve ticaret yeri olmuştur. Bu pazar çevredeki köylerde ve kasabalarda yaşayan halk için de ürettiklerini satabilecekleri küçük ve yeni bir pazar yeri olmuştur. Bu nedenle yerleşmenin adı "YENİPAZAR" olarak yerleşmiş ve öylece kalmıştır.
Osmanlı Devleti döneminde 18. yy.'da, Yenipazar Aydın sancağına bağlı bir idare merkezi idi. 1890 yılı Aydın Vilayeti Salnamelerinden öğrendiğimize göre; Aydın Sancağına bağlı kazalardan Bozdağan'da 27.780, Kuyucak'ta 12.100, Yenipazar'da 7.378, Atça'da 5.158, Sultanhisar'da 4.908 kişi yaşıyordu. (Bu rakamlara köy nüfusları dahildir.)
YERLEŞİM BİRİMİ
NÜFUSU
MESKEN
HANE BAŞINA
(HANE SAYISI)
ORTALAMA KİŞİ
Yenipazar Kasabası
2345
471
5.0
Donduran Karyesi
856
157
5.5
Alhan
159
33
4.8
Çulhan
277
61
4.5
Dere
241
47
5.1
Hamzabali
440
94
4.7
Direcik
433
94
4.6
Paşa
253
52
4.9
Kuldaklı(Koldaklı)
502
100
5.0
Haydıra
392
94
4.2
Çavdar
217
44
6.2
Eğridere
173
35
4.9
Kamışlar
203
59
3.4
Karacaviran
241
45
5.4
Karacakal Aşiret
536
112
4.8
Alamut Çiftliği
122
26
4.7
Eşmeli Aşireti
173
32
5.4
Osman Ağa Çiftliği
61
10
6.1
Aziziye
181
62
2.9
Osmaniye
172
55
3.1
TOPLAM
7.977
1.683
4.7
Yenipazar Kasabası Ve Bağlı Yerleşim Birimlerine Yaşayan Nüfus Ve Hane Halkı Sayısı 1892 Yılı
Kayıtlarına Göre
1892 Yılında Yenipazar Nahiyesi İdari Durumu:
Müdür Osman Nuri Efendi
Naip Ahmet Tevfik Efendi
Tahrirat Katibi Ahmet Efendi
Vergi Katibi İsmail Efendi
Azalar Hoca Ali Efendi
Hoca Kasım Efendi
Osman Efendi
Ali Efendi
Belediye Dairesi
Reis Mehmet Emin Efendi
Katip Ahmet Efendi
Azalar Mustafa Efendi
Mehmet Efendi
Hacı Ali Efendi
Yenipazar Cumhuriyet kuruluncaya kadar da Osmanlı egemenliğinde kaldı. Aydın - Köşk ve Nazilli gibi Yunan işgaline uğramadı. Bunun nedeni Büyük Menderes'in güneyi İtalyanların işgal alanı olacaktı. Yunanlılar bu nedenle Yenipazar’ı ve Bozdoğan'ı işgal etmediler.Buna karşın ilçede ve köylerinde birçok asker ve gönüllü milli mücadeleye katıldı. Bölgenin Yunanlılardan temizlenmesinde kahramanca mücadele ettiler.
Yörük Ali ve kızanları dillere destan mücadeleler verdiler. Yörük Ali gibi bir çok Egeli Efe ve Zeybekler Yunanlılar denize dökülünceye dek (9 Eylül 1922) Düzenli ordunun kurulmasından önce Kuvay ı Milliye halinde sonra ise Türk Ordusuna katılarak birçok yararlılıklar gösterdiler.Çok sayıda şehit verip bir kısmı da gazi oldular. Yeni nesil onlara minnet borçludur, hepimiz onları daima saygıyla yad ederiz.
Kuvay-ı Milliye’nin Destanlaşmış İsimlerinden Yörük Ali ve Diğer Efelerimiz
Tarihsel süreçte Yenipazar'ın önemli bir gerçeği de "Yörük Ali Efe"dir. Bir övünç, bir gurur kaynağı olarak benimsenen Ali Yörük; 1886 yılında Kavaklı Köyü'nde doğmuştur. 1919 yılında çete örgütü kurarak dağa çıkan ve çoğalarak "Milli Aydın Alayı" adını alan milis (Kuvay- Milliye) güçleriyle kurtuluş savaşında birçok yararlılıklar gösteren Yörük Ali Efe, savaştan sonra etrafındaki düzensiz güçleri bırakarak; köyüne çekilmiş ve 1953 yılında Yenipazar'da ölmüştür.
Çanakkale Savaşları Şehitlerimizin Aziz Hatırasına Yapılan Anıt
I.Dünya Savaşı’ nda ve Kurtuluş Savaşı’nda Birçok Cephede Kahramanca Savaşan Gazilerimize
Verilen Madalyalardan ve Berat Belgesinden Birisi
Cumhuriyet devrinde Yenipazar 1957 yılına kadar Bozdağan'a bağlı bir nahiye idi. 17 Mart 1957 tarihinden itibaren Aydın iline bağlı ayrı bir ilçe haline getirilmiştir. Bu tarihe kadar Bozdoğan ilçesine bağlı bir nahiye olan Yenipazar; kültürel ve diğer temel birçok yapı özelliği yönünden tipik bir Anadolu kasabası niteliğini sürdürmüştür. Ege bölgesinin ve özellikle Aydın yöresinin yaşam çizgisindeki hemen her şeyi Yenipazar'ın tarihsel sürecinde ve kültürel dokusunda görmek mümkündür. Örneğin dini bayramların ikinci günü olan “Gencer” günümüze kadar gelen ve yoğun biçimde yaşayan bir gelenek olarak sürmektedir..
YENİPAZAR İLÇE COĞRAFYA
Yenipazar ülkemizin Ege Bölgesi'nde, Asıl Ege Bölümü sınırları içersinde yeralan bir yerleşim yeri olup;1957 yılından bu yana Aydın iline bağlı bir ilçe merkezidir. Aydın'ın 41 km. güneydoğusunda yer alan Yenipazar nüfus ve yüzölçümü yönüyle Aydın'ın diğer ilçelerinden küçüktür. 180 km²'lik' yüzölçümüne olan sahip Yenipazar'ın toprakları Büyük Menderes Havzası'nın orta bölümünde yer alır. Bu arazi güneyde, Madran Baba dağları (1792 m.)'nın kuzeye doğru ormanlarla kaplı yamaçları ve Büyük Menderes'in aktığı yatağa kadar uzanan alan ise, ovalık düz alandan meydana gelmiştir.
Yenipazar ilçe Merkezinin denizden yüksekliği (rakımı) 56 m.'dir. Kıyıdan uzaklığı ise yaklaşık 100 km’dir. Yine ilçe merkezi 37°48' kuzey enlemi ile 28° 12' doğu boylamının kesiştiği noktada yer alır.
Yenipazar'ın sınırlarına gelince: Kuzey'den Sultanhisar ilçesi, kuzeydoğudan Nazilli, doğudan Bozdoğan, güneyden ve güneybatıdan Çine, batıdan ise Aydın merkez ilçeye bağlı Dalama Beldesinin Alanlı Köyü toprakları ile çevrilidir.
Yenipazar'ın özel konumunun önemli bir özelliği de, Batı Anadolu’da yer alan denize dik - birbirine paralel Horst - Graben (yükselti - ova) topografyası üzerinde yer almasıdır. İlçe'nin güneyinde 1.Jeolojik Devirde oluşan eski(Menteşe –Saruhan Kütlesi) kütleye ait Menteşe dağlık arazisinin kuzey duvarını oluşturan Madran Baba dağları yer alır.
(1792 m.)
Yenipazar'ın yarıdan fazla arazisi bu dağların kuzeyinde eğimi bir hayli fazla olan yamaçların üzerindedir. Yenipazar 8 km. uzunluğunda asfalt bir yolla kuzeyde Aydın dağlarının güney eteklerini doğu - batı doğrultusunda çevreleyen Aydın-Denizli-Afyon karayolu' (E-23) na bağlanır. Ülkemizin ilk demir yolu olan Aydın-İzmir demiryolu da aynı yerde E-23'e paralel olarak uzanmaktadır. Yenipazar'ın 8 km. kuzeyindeki bu kavşak noktası ve çevresine “Devrant” denilmektedir. Burada tren istasyonu yoktur. Bu noktanın 1 km. batısında Sultanhisar, 1.5 km. doğusunda Atça istasyonları yer alır.
Büyük Menderes Irmağı Yenipazar'ın 1.5 - 2 km. kuzeyinde doğu - batı yönünde büklüm ve Menderesler (S) çizerek akmaktadır. Yenipazar'ın kuzeydoğusunda Donduran ovasında güneyden gelen Akçay suyu Büyük Menderes ile birleşir. Akçay kolu ile birlikte Büyük Menderes ırmağının suyu bir hayli artar. Yenipazar'ın güneyinde dağlar arasında yeralan vadilerin bir olukla Yenipazar ilçesinden geçen kısmının adı Kocadere'dir. Kocadere ile Dereköy - Hamzabali arasında yeralan “Gedive” deresi sadece kışın akan küçük derelerdir. .
Yenipazar'ın dağlık kısmında güneyde güneydoğu - kuzeybatı yönünde uzanan, yılın on ay gibi uzun bir süresinde akan Madran çayı vardır. Yazın kısa bir süre (iki ay) bu çayda akım durur, çukur göletlerde sular, gölcükler oluşturur.
Yenipazar Büyük Menderes Irmağı’nın güneyinde yer almaktadır. Büyük Menderes'in kuzeyinde yer alan ; E-23 Karayolu ve İzmir - Aydın - Denizli Demiryolu’nun geçtiği güzergahta bulunan Ortaklar, Germencik, İncirliova. Aydın, Umurlu, Köşk, Sultanhisar, Atça, Nazilli ve Kuyucak gibi yerleşim birimlerine göre Yenipazar ana ulaşım sistemlerinin uzağında kalmaktadır. Bu nedenle Yenipazar'da ekonomik ve beşeri hayat uzun seneler gelişememiştir. Günümüzde de bu yetersizliği ve sönüklüğü kısmen gözlemlemek mümkündür.
Büyük Menderes nehrinin çevresindeki yerleşme birimleri ise Aydın merkezli bir banliyöyü oluştururlar. Yenipazar bu sisteme 8 km. güneyde ve doğal bir engel olan Büyük Menderes'in hemen yakınında yeralmaktadır. Yenipazar dört önemli köprü ile kuzeydeki bu banliyö sistemine bağlanır. Bunlardan birisi ve en önemlisi Yenipazar'ın 4 km. uzağında (kuzeyde) yeralan Büyük Menderes köprüsüdür. İkincisi Donduran'ın kuzeyinde uzun seneler kayık geçidi olarak kullanılan alanda kurulan yeni köprü, üçüncüsü Aydın'ın güneyinde Baltaköy'e yakın bir alanda kurulan köprü ,dördüncüsü de Son yılarda çok işlek hale gelen Dalama-Köşk arasındaki yine Büyük Menderes ırmağı üzerinde kurulan köprüdür.Bu köprüler Aydın'a ulaşımda önemli bir rol üstlenmiştir.
Harita 2: Yenipazar ve Çevresinin Topografya Haritası (N.BİLGEN-2005)
Harita 3:Yenipazar ve Çevresinin 3 Boyutlu Blogdiyagramı (N.BİLGEN-2005)
YENİPAZAR İLÇE İKLİM
Yenipazar Ege Denizinden yaklaşık 100 km. kadar içerde, Menteşe dağlık kütlesinin kuzeyinde yer alan Madran Baba dağlarının kuzey eteklerinin Büyük Menderes ovası ile bitiştiği noktada yer almaktadır. Denizden yüksekliği de 56 metredir.
Yenipazar'ın özel konumu ve denizden bir hayli uzak olması,bu alanda hakim olan Akdeniz iklimi üzerinde bazı değişikliklere neden olur. En başta da sıcaklık değişmeleri göze çarpar.
Yenipazar'ın denizden uzak iç kısımlarda yer alması ve bakı yönüyle Madran Baba Dağı’nın kuzeye yönünde yer alması gibi önemli nedenlerle kıyıya göre değişikliklerin yaşanmasına yol açar. Kış aylarında hafif karasallaşma meyli gösteren çevrede İlkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde de sıcaklık kıyıdaki Kuşadası ve çevresine göre artar. Kuşadası ‘nın ortalama sıcaklık değeri 16.6°C, Yenipazar 17.2°C, Nazilli 17.4°C.
Yenipazar ve çevresinde birbirine paralel olan ve denize dik uzanan dağlar arasından, Ege Denizi’nin nemli ve ılıman etkisinin 100 - 1 50 km. kadar içerilere sokulabilmesinin doğal bir sonucu olarak "Akdeniz iklimi" görülür. Asıl Ege bölümünde yeralan Yenipazar'da da tamamıyla Akdeniz iklimi hakimdir. Yazları çok sıcak,- kurak, kışları ise serin- ılıman ve yağışlıdır. Kış mevsimindeki serin, yaz mevsimindeki "çok" kurak ilaveleri Yenipazar'ın özel konumu ve bakı şartlarının doğal bir sonucudur.
YENİPAZAR BİTKİ ÖRTÜSÜ
Yenipazar'ın denizden yüksekliği 56 m.'dir. Bulunduğu alan tamamen Akdeniz ikliminin etki alanı içindedir. Bu nedenle Akdeniz iklimine uymuş doğal bitki formasyonu içinde karak- teristik bitki türleri Yenipazar ve çevresinde yoğun olarak görülür.
Yenipazar'ın bulunduğu noktadan itibaren güneyde ilçenin en yüksek tepesi olan Kalıca Tepesi’nin zirvesine (1250 m.) kadar yükselen bir yükselti basamağı ile, Yenipazar'ın hemen kuzeyinde doğu - batı doğrultusunda uzanan Büyük Menderes ovası Yenipazar'ın yeryüzü şekillerinin ana özelliğini oluşturur. Büyük Menderes ovası bu dağlık alanın önünde düz bir saha olarak uzanır. Bu ovanın kuzey - güney uzunluğu ortalama 7 km. kadardır. Doğu - batı (E - W) uzunluğu ise 19 km. kadardır. Ova genellikle ve tamamen kültür bitkilerine ayrılmıştır.
Yenipazar ve çevresinin hakim doğal bitki örtüsü, tüm Akdeniz ikliminin görüldüğü alanlar da olduğu gibi "maki"dir. Makiler ova ile dağın birleştiği sınırdan güneye doğru 750 m. yüksekliğe kadar yaygın bir şekilde görülür. Bu alanda maki türünden bodur çalılar, meşe, yabni zeytin yada delice,kekik, sakız, gökdiken, karadiken, menengiç, sandal ve mersin en önemlilerindendir. Maki formasyonunun geniş yer tuttuğu bu alanda bitki örtüsünün doğal olmayan çeşitli yollarla tahrip edildiğini görüyoruz. Bunun başlıca nedenleri tarla açma, hayvan otlatma sahası kazanma gibi nedenlerdir. Yörede sıkça görülen ve yüzlerce hektar arazinin yanıp kül olmasına, bitki örtüsünün tahribine yol açan yangınlar bitki formasyonunun en büyük düşmanıdır.
Yenipazar ve çevresinin toprak yapısı ve toprak türleri, yükseltisi, relief ve bakı şartları buradaki bitki örtüsünün türlerini, yapılarını ve yayılma alanlarını belirler. Orman örtüsünün alt sınırı 100 m.'den başlar en yüksek noktaya kadar devam eder. ( 1250 m. Kalıca tepesi)
150-1000 m. yükselti basamakları arasında Kızılçam (Pinus Erita) serileri görülür. Bu alan Kızılçam için optimum sahadır. 800 - 1000 m. yükselti basamakları arası ise Kızılçam - Karaçam geçiş zonunu oluşturur. Daha yükseklerde ise Karaçam serileri yer alır (Pinus Nigra). İlçenin güneyinde yer alan bu ormanların asli türleri Kızılçam ve karaçamdır. Bu iki tür bazen karışık, bazen de saf orman serileri halinde uzanırlar.1990 lı yıllarda Dereköy’ün güneyi ile Karaçakal’ın güneyinde yapılan amenajman ile çok geniş bir alanda ağaçlandırma yapılarak;yanan ormanların yerine yeni orman alanları kazandırılmıştır.
YENİPAZAR TOPRAK ÖRTÜSÜ
Büyük Menderes vadisinin eski kristalin tabanı tamamıyla alüvyal mil (ince toprak) ile örtülmüştür. Vadinin toprakları zengin mineral ihtiva eden tarım toprağı olarak kullanılan bu alüvyal topraklardır. Bu vadinin çökme ile oluşması (graben) sonucunda Büyük Menderes ırmağı ve ona bitişen Akçay kolu ve diğer dereler taşıdıkları ince kumları taşkınlarla etrafına yığmış ve bu geniş alüvyal saha oluşmuştur.
Ova kısmının tamamına yakın toprakları eğimi % 0 - % 1 olan alüvyal topraklar tara fından kaplanmıştır. Bu kısmın toprak örtüsünün kalınlığı 150-200 cm.'dir. Bu nedenle ovanın tamamında sulu tarım yapılabilmektedir. İklim şartlarının da uygun olmasından dolayı bu toprakların % 90'ında pamuk tarımı yapılmaktadır.
Yenipazar'ın güneyinde yeralan engebeli sahada dağların oluşumu eskidir. Buradaki Madran Baba Dağı (1792 m.) Menteşe eski kütlesinin kuzey duvarını oluşturur. Topraklar birçok yerde aşınım sonucu taşınmıştır. Buna bağlı olarak da çoğu yerde toprak örtüsünün kalınlığı incedir, hatta bazı yerlerde anakaya yüzeye çıkmıştır. Bu alanda yer alan topraklar kahverengi orman toprakları ile kırmızı (Terra Rossa) podzolik topraklardır.
İNCİR PİDESİ
YENİPAZAR İLÇE NÜFUS
Yenipazar Aydın ilinin yüzölçümü en küçük ve nüfusu en az olan ilçesidir. Yüzölçümü 180 km2 olan Yenipazar’ın toplam nüfusu 15.499 kişidir. Buna göre (yüzölçümü/toplam nüfus) nüfus yoğunluğu 98 kişi/km2’dir. Bu rakam Türkiye ortalamasının üstündedir. (1990 yılında Türkiye nüfus yoğunluğu 73 kişi) Bu nedenle Yenipazar’ın ova kısmı başta olmak üzere nüfus yoğunluğu fazladır. Ova üzerinde yer alan yerleşmelerde toplam nüfusun %84’ü yaşamaktadır. Geriye kalan %16 nüfus yüksek köylerde yaşar.
Yenipazar’ın 1990 yılında Paşaköy’ün mahalleleri iken ayrılan Katrancı, Yalnızevliler, Hacıköseler mahallelerinin “Hacıköseler” köyü adıyla yeni bir köy oluşturmaları ile birlikte 14 köyü vardır. Bazı köyler toplu yerleşim özelliği gösterirken bazıları birbirine çok yakın ve ayrı bir iki mahalleden meydana gelmişlerdir.
Yenipazar’ın yıllara göre nüfus gelişimi şöyledir ;
Yıl
Kent Nüfusu
Köy Nüfusu
Toplam
Yoğunluk (km2/kişi)
1955
4.360
6.31 7
10.977
60
1960
4.964
7.841
12.805
71
1965
5.570
8.258
13.778
76
1970
5.586
8.469
14.051
78
1975
6.674
8.697
15.371
85
1980
6.904
8.764
1 5.668
87
1985
7.311
9.261
16.572
92
1990
8.078
9.552
1 7.630
98
2000
7.059
8.440
15.499
YENİPAZAR DA NÜFUS VE ÖZELLİKLERİ
Yenipazar'da Nüfus Ve Özellikleri (1955-2000)
22 Ekim 2000 Genel Nüfus sayımına göre ilçenin toplam nüfusu 15.499 olup 7059'u merkezde 8440'ı ise köylerde yaşamaktadır.Nüfusun meslek gruplarına göre dağılımında çoğunluğunun çiftçi nüfusuna dahil olduğu görülür.
Yukarıdaki tabloda Yenipazar'ın henüz ilçe olmadan 1955 yılından başlayarak, 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına kadar ilçenin kent merkezi nüfusu, köylerinin nüfusu, nüfus yoğunluğu ve toplam nüfus değerleri görülmektedir.
1955 yılında Yenipazar'ın kent nüfusu sadece 4.360 kişi idi. Aynı tarihte köylerinin toplamı 6.317'dir. Bir sonraki sayımda 1957'de ilçe olduktan sonra 1960 yılında kent nüfusu 604 kişi artarak 4.964'e ulaşmıştır. Nüfus artış oranı %2.5'tir. Tablo'dan ve Grafik 1-2'de görüleceği gibi köy (kır) nüfusu kent nüfusundan her dönemde fazla olmuştur.
Tablo ve grafiklerde göze çarpan en önemli özellik 1965-1970 yılları arasında görülmektedir. Bu dönemde (1965) 5.570 kişi olan kent nüfusu 1970 yılına gelindiğinde sadece 16 kişi artarak 5.586 kişiye yükselmiştir. En düşük artış burada görülmüştür. Bunun nedenine gelmeden önce aynı dönemde köy nüfusu 8.258'den 8.465'e toplam nüfus ise 13.778 kişiden 280 artışla 14.051 kişiye yükselmiştir. Nüfus yoğunluğunda da 2 artışla 76'dan 78'e yükselmiştir.
Bunun temel nedeni 1965-70 arasında Yenipazar ve köylerinden özellikle Batı Almanya'ya ve diğer Avrupa ülkelerine önemli işçi akını olmuştur. Bu yüzden bu dönemdeki artış diğer dönemlere göre en düşüktür. 1970 yılında Avrupa'ya göç azalınca nüfus artışı yine eski düzeyine çıkmıştır. Kırsal nüfus artışında 1980'den sonra bir yavaşlama görülmektedir. Bunun en önemli nedeni doğum kontrolünün yaygınlaşması, diğer bir neden de bu yıllarda okumak ve çalışmak için köylü gençlerin büyük bir kısmı (%50 kadarı)
Yenipazar, Nazilli ve Aydın gibi kentlere gitmişlerdir. Bu yıllarda köylerden İzmir'e iş bulmak için giden ve orada yerleşen işçi nüfusunun sayısı da bir hayli yüksektir. Bunlar İzmir'e giderek orada inşaat, konfeksiyon, marangozluk, garsonluk ve diğer işyerlerinde işçi olarak çalışmaya başlamışlar ve çoğunlukla buraya yerleşmişlerdir. Koçarlı, Söke ve Kuşadası’na geçici olarak gelen çoğunluğu tarım işletmelerinde çalışan işçiler de vardır. 1990 yılından sonra Yenipazar ve köylerinde hızla artan nüfus istihdam olanaklarının yetersizliği nedeniyle, başta Aydın ve Nazilli olmak üzere İzmir, Denizli vb büyük şehirlere göç etmişlerdir. Bu nedenle 1990 yılından sonra toplam nüfus miktarında azalma olmuştur.
Grafik 1 : Yenipazar’da (Köy-Kent) Toplam Nüfusun Artış Grafiği
Yıllar
Erkek Nüfus
Kadın Nüfus
Toplam Nüfus
1955
5.316
5.661
10.977
1960
6.290
6.515
12.805
1965
6.815
6.963
13.778
1910
6.787
7.264
14.051
1915
7.489
7.882
15.371
1980
7.644
8.024
15.668
1985
16.572
1990
17.630
2000
15.499
1955-1990 yılları arasında Yenipazar’da Erkek ve Kadın nüfus artışı
Yenipazar nüfusunun cinsiyet yapısına gelince; gerek kent merkezinde gerekse köylerde kadın nüfus, erkek nüfustan her zaman fazladır. Bunun önemli nedenleri vardır. Örnegin: 1. Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı sıralarında cephede erkeklerin büyük bir kısmı şehid olmuştur. Yine her dönem askerlik çağında erkekler yukarıdaki rakamlar içinde yer almamaktadır. Bundan başka yörede çalışmak için Avrupa'ya gidenler genelde erkeklerdir. Yukarıdaki tabloda da daha önce söylediğimiz görüşü destekleyen rakamları görüyoruz. 1965-1970 yılları arasında erkek nüfus 6.815'ten 28 kişi gerileyerek 6.787'ye düşmüştür. İşte bunun temel sebebi başta Almanya ‘ya (o zaman Batı Almanya idi) ve diğer Avrupa ülkelerine işçi akınıdır.
Yenipazar nüfusunun yaş yapısına gelince genelde Türkiye profiline uyar; Çocuk ve genç nüfus; 0-14 yaş ve 14-15 yaş arası nüfus nüfusun çoğunluğunu oluşturur Doğum oranı son yıllarda giderek azalmaktadır. Bunun nedenleri arasında kentsel alanda eğitim düzeyinin artması,toprağa bağımlılığın azalması,makineleşmenin artması;kırsal alanda ise ekonomik sıkıntıların doğum kontrolünün yaygınlaştırmasıdır. 65+ yaş üzeri yaşlı nüfus gurubu ise oransal olarak fazla değildir. Bunun da nedeni erkeklerin fazla yorucu ve yıpratıcı bir ömür geçirmeleridir.Son yıllarda sosyal refahın iyileşmesine bağlı olarak ortalama hayat süresinde de artışlar gözlenmektedir.
Nüfusun okuma - yazma oranı Yenipazar kent merkezinde %95'tir. Köylere özellikle dağlık yerleşmelere çıkıldıkça okuma - yazma oranı %87'ye düşer. Bugün ilçe ve köylerinde Orta öğretimden sonra Yüksek öğretim yapan ve Yüksek öğretime devam eden birçok kimse vardır.
yenipazar
aydın yenipazar
yenipazar aydın
yenipazar resimler
yenipazar fotoğraflar
yenipazar manzaralar
yenipazar görüntüler
yenipazar harita
yenipazar haber
yenipazar spor
yenipazar video
yenipazar ulaşım
yenipazar iklim
yenipazar turizm
yenipazar otel
yenipazar yurt
yenipazar pansiyon
yenipazar konaklama
yenipazar konut
yenipazar emlak
yenipazar daire
yenipazar arsa
yenipazar toki
yenipazar lojman
yenipazar kiralık
yenipazar satılık
yenipazar sağlık
yenipazar hastahanesi
yenipazar kaymakamlık
yenipazar belediye
yenipazar nüfus
yenipazar emniyet
yenipazar meb
yenipazar eğitim
yenipazar okul
yenipazar kurs
yenipazar lisesi
yenipazar ekonomi
yenipazar sanayi
yenipazar ticaret
yenipazar tarım
yenipazar hayvancılık
yenipazar dağaları
yenipazar yaylaları
yenipazar akarsuları
yenipazar sebzeleri
yenipazar dernek
yenipazar yemekleri
yenipazar doğa
yenipazar gezi
yenipazar tatil
yenipazar kültür
yenipazar sanat
yenipazar
YENİPAZAR’IN YERİ - KURULUŞU - TARİHÇESİ
Yenipazar'ın bugünkü yeri, Batı Anadolu da yeralan illerimizden Aydın ili sınırları içersinde, Aydın'a 42 km. güneydoğuda, Madran Baba Dağının Büyük Menderes vadisi ile kesiştiği noktadadır.İdari olarak da Aydın’ın bir ilçesidir.
YENİPAZAR RESİMLERİ
YENİPAZAR FOTOĞRAFLARI
YENİPAZAR TANITIMI
YENİPAZAR GÖRSELLER
YENİPAZAR
AYDIN YENİPAZAR
Yenipazar’ın G.Doğusunda Yeralan Tarihi “Ortasıa” Kalıntıları
Yenipazar ilçesi tarihi "ORTASİA" şehri yakınlarında kurulmuştur.Başlangıçta çevre bölgeler için yeni bir pazar yeri olmuş yerleşim birimidir.
YENİPAZAR TARİHİ
İlçenin isminin de "Yeni kurulan pazar" anlamında buradan geldiği söylenmektedir. Yenipazar ilçesinin bir idari birim olarak kuruluşu 1700'lü yılların sonuna rastlamaktadır. Bu zamana kadar az sayıda nüfusu olan küçük bir yerleşme birimiydi.
Yenipazar'ın tarihi fazla eskilere dayanmaz. Kuruluş ve yerleşme tarihi ile ilgili farklı bilgiler vardır. Ancak kaynakların üzerinde birleştiği konu Yenipazar'ın ilk kuruluş yerinin; Yenipazar'a 4 km. uzaklıkta olan Donduran köyünün güneydoğu bitişiğinde yeralan "Tolozlar" mevkiinde olduğudur.
Yenipazar’ın Güney Batısında BulunanHelen ve Bizans Dönemine Ait Sikke Ve Şamdan ((Fotoğraf:N Bilgen)
Yenipazar'ın kuruluş yeri ile ilgili en sağlam kaynaklardan birisi, en sağlam araştırma ve kanıt olanağı veren eserlerin başında şüphesiz Evliya Çelebi'nin "Seyahatnamesi"gelmektedir. Evliya Çelebi bu yöreyi 17. yy. 'da gezmiş ve buralarla ilgili önemli bilgileri eserinde (Seyahatname) yazmıştır.Evliya Çelebi'nin buraya gelişi ve burayla ilgili şöyledir:
Evliya Çelebi 1671 yılında İzmir, Tire, Beydağı yaylası (Ödemiş) üzerinden Aydın'ın bugünkü Köşk ilçesine gelir. "Bu kasabada (Köşk'te) üç gün kaldıktan sonra, doğu tarafındaki vadi içinde Menderes nehrini atlarla geçip, güney taraftaki Donduran dağı dibinde yeralan “Donduran Kazasına” geldik. Üzüm pekmezi, Antep pekmezi gibi donduğu için "Donduran" derler; kutular ile pekmezi çok ünlüdür.
Aydın Sancağı toprağında has'tır ve yüzelli akçe kazadır.Yeniçeri serdarı vardır; amma kethüda yeri yoktur. Yüz hanesi ve sayısız mescitleri vardır. Amma han ve hamamı çarşı ve pazarı yoktur. Lakin çoğu hafta pazarı olur. Bağı - bahçesi cihanı süslemiştir. Kadısı Nazilli Kadısı nayibtir kim ona maaş ihsan olunmuştur."
Evliya Çelebi buradan da Bozdoğan'ın Amasya kazasına, Bozdoğan'a, Arpaz’a ve Nazilli’ye gider. Buralarla ilgili bilgiler Seyahatname'nin "Anadolu - Suriye - Hicaz" adlı 9. cildinde geniş yer almıştır.
Donduran Köyü’nün Güneyindeki Ayan Gözetleme Kulesi(Fotoğraf:N Bilgen)
Yenipazar'a ilk gelenler Donduran köyü ve çevresine 1455'li yıllarda gelip ve yerleşen Türkmen halktır. Türkmenlerin gelip yerleştiği bu alana Tolozlar adı da verilmekteydi.
Bugünkü ilçe merkezi’nin güneydoğusunda yer alan ilk yerleşim yerinde yaşayan az sayıdaki Türkmen nüfusunun çok dindar bir grup olduğu o nedenle önceleri "Dinduran” dendiği ; sonraları bu ismin “Donduran” şeklinde telaffuz edilmeye başlandığı düşünülmektedir.
17. yüzyıl sonunda Donduran'da çıkan bulaşıcı bir hastalık bir çok kişinin hayatını kaybetmesine yol açmıştır. Bu hastalıktan kaçan ve kurtulan kişiler ise "Cihanoğulları" adında bir aşiret beyinin etrafında ,Yenipazar'ın bugünkü yerinde yeni bir yerleşim yeri kurmuşlardır.
Yenipazar'ın ilk halkını bunlar oluşturuyordu.
Yeni kurulan bu yerleşim yeri, genellikle haftada bir gün yani çarşamba günleri kurulan küçük çapta bir pazar ve ticaret yeri olmuştur. Bu pazar çevredeki köylerde ve kasabalarda yaşayan halk için de ürettiklerini satabilecekleri küçük ve yeni bir pazar yeri olmuştur. Bu nedenle yerleşmenin adı "YENİPAZAR" olarak yerleşmiş ve öylece kalmıştır.
Osmanlı Devleti döneminde 18. yy.'da, Yenipazar Aydın sancağına bağlı bir idare merkezi idi. 1890 yılı Aydın Vilayeti Salnamelerinden öğrendiğimize göre; Aydın Sancağına bağlı kazalardan Bozdağan'da 27.780, Kuyucak'ta 12.100, Yenipazar'da 7.378, Atça'da 5.158, Sultanhisar'da 4.908 kişi yaşıyordu. (Bu rakamlara köy nüfusları dahildir.)
YERLEŞİM BİRİMİ
NÜFUSU
MESKEN
HANE BAŞINA
(HANE SAYISI)
ORTALAMA KİŞİ
Yenipazar Kasabası
2345
471
5.0
Donduran Karyesi
856
157
5.5
Alhan
159
33
4.8
Çulhan
277
61
4.5
Dere
241
47
5.1
Hamzabali
440
94
4.7
Direcik
433
94
4.6
Paşa
253
52
4.9
Kuldaklı(Koldaklı)
502
100
5.0
Haydıra
392
94
4.2
Çavdar
217
44
6.2
Eğridere
173
35
4.9
Kamışlar
203
59
3.4
Karacaviran
241
45
5.4
Karacakal Aşiret
536
112
4.8
Alamut Çiftliği
122
26
4.7
Eşmeli Aşireti
173
32
5.4
Osman Ağa Çiftliği
61
10
6.1
Aziziye
181
62
2.9
Osmaniye
172
55
3.1
TOPLAM
7.977
1.683
4.7
Yenipazar Kasabası Ve Bağlı Yerleşim Birimlerine Yaşayan Nüfus Ve Hane Halkı Sayısı 1892 Yılı
Kayıtlarına Göre
1892 Yılında Yenipazar Nahiyesi İdari Durumu:
Müdür Osman Nuri Efendi
Naip Ahmet Tevfik Efendi
Tahrirat Katibi Ahmet Efendi
Vergi Katibi İsmail Efendi
Azalar Hoca Ali Efendi
Hoca Kasım Efendi
Osman Efendi
Ali Efendi
Belediye Dairesi
Reis Mehmet Emin Efendi
Katip Ahmet Efendi
Azalar Mustafa Efendi
Mehmet Efendi
Hacı Ali Efendi
Yenipazar Cumhuriyet kuruluncaya kadar da Osmanlı egemenliğinde kaldı. Aydın - Köşk ve Nazilli gibi Yunan işgaline uğramadı. Bunun nedeni Büyük Menderes'in güneyi İtalyanların işgal alanı olacaktı. Yunanlılar bu nedenle Yenipazar’ı ve Bozdoğan'ı işgal etmediler.Buna karşın ilçede ve köylerinde birçok asker ve gönüllü milli mücadeleye katıldı. Bölgenin Yunanlılardan temizlenmesinde kahramanca mücadele ettiler.
Yörük Ali ve kızanları dillere destan mücadeleler verdiler. Yörük Ali gibi bir çok Egeli Efe ve Zeybekler Yunanlılar denize dökülünceye dek (9 Eylül 1922) Düzenli ordunun kurulmasından önce Kuvay ı Milliye halinde sonra ise Türk Ordusuna katılarak birçok yararlılıklar gösterdiler.Çok sayıda şehit verip bir kısmı da gazi oldular. Yeni nesil onlara minnet borçludur, hepimiz onları daima saygıyla yad ederiz.
Kuvay-ı Milliye’nin Destanlaşmış İsimlerinden Yörük Ali ve Diğer Efelerimiz
Tarihsel süreçte Yenipazar'ın önemli bir gerçeği de "Yörük Ali Efe"dir. Bir övünç, bir gurur kaynağı olarak benimsenen Ali Yörük; 1886 yılında Kavaklı Köyü'nde doğmuştur. 1919 yılında çete örgütü kurarak dağa çıkan ve çoğalarak "Milli Aydın Alayı" adını alan milis (Kuvay- Milliye) güçleriyle kurtuluş savaşında birçok yararlılıklar gösteren Yörük Ali Efe, savaştan sonra etrafındaki düzensiz güçleri bırakarak; köyüne çekilmiş ve 1953 yılında Yenipazar'da ölmüştür.
Çanakkale Savaşları Şehitlerimizin Aziz Hatırasına Yapılan Anıt
I.Dünya Savaşı’ nda ve Kurtuluş Savaşı’nda Birçok Cephede Kahramanca Savaşan Gazilerimize
Verilen Madalyalardan ve Berat Belgesinden Birisi
Cumhuriyet devrinde Yenipazar 1957 yılına kadar Bozdağan'a bağlı bir nahiye idi. 17 Mart 1957 tarihinden itibaren Aydın iline bağlı ayrı bir ilçe haline getirilmiştir. Bu tarihe kadar Bozdoğan ilçesine bağlı bir nahiye olan Yenipazar; kültürel ve diğer temel birçok yapı özelliği yönünden tipik bir Anadolu kasabası niteliğini sürdürmüştür. Ege bölgesinin ve özellikle Aydın yöresinin yaşam çizgisindeki hemen her şeyi Yenipazar'ın tarihsel sürecinde ve kültürel dokusunda görmek mümkündür. Örneğin dini bayramların ikinci günü olan “Gencer” günümüze kadar gelen ve yoğun biçimde yaşayan bir gelenek olarak sürmektedir..
YENİPAZAR İLÇE COĞRAFYA
Yenipazar ülkemizin Ege Bölgesi'nde, Asıl Ege Bölümü sınırları içersinde yeralan bir yerleşim yeri olup;1957 yılından bu yana Aydın iline bağlı bir ilçe merkezidir. Aydın'ın 41 km. güneydoğusunda yer alan Yenipazar nüfus ve yüzölçümü yönüyle Aydın'ın diğer ilçelerinden küçüktür. 180 km²'lik' yüzölçümüne olan sahip Yenipazar'ın toprakları Büyük Menderes Havzası'nın orta bölümünde yer alır. Bu arazi güneyde, Madran Baba dağları (1792 m.)'nın kuzeye doğru ormanlarla kaplı yamaçları ve Büyük Menderes'in aktığı yatağa kadar uzanan alan ise, ovalık düz alandan meydana gelmiştir.
Yenipazar ilçe Merkezinin denizden yüksekliği (rakımı) 56 m.'dir. Kıyıdan uzaklığı ise yaklaşık 100 km’dir. Yine ilçe merkezi 37°48' kuzey enlemi ile 28° 12' doğu boylamının kesiştiği noktada yer alır.
Yenipazar'ın sınırlarına gelince: Kuzey'den Sultanhisar ilçesi, kuzeydoğudan Nazilli, doğudan Bozdoğan, güneyden ve güneybatıdan Çine, batıdan ise Aydın merkez ilçeye bağlı Dalama Beldesinin Alanlı Köyü toprakları ile çevrilidir.
Yenipazar'ın özel konumunun önemli bir özelliği de, Batı Anadolu’da yer alan denize dik - birbirine paralel Horst - Graben (yükselti - ova) topografyası üzerinde yer almasıdır. İlçe'nin güneyinde 1.Jeolojik Devirde oluşan eski(Menteşe –Saruhan Kütlesi) kütleye ait Menteşe dağlık arazisinin kuzey duvarını oluşturan Madran Baba dağları yer alır.
(1792 m.)
Yenipazar'ın yarıdan fazla arazisi bu dağların kuzeyinde eğimi bir hayli fazla olan yamaçların üzerindedir. Yenipazar 8 km. uzunluğunda asfalt bir yolla kuzeyde Aydın dağlarının güney eteklerini doğu - batı doğrultusunda çevreleyen Aydın-Denizli-Afyon karayolu' (E-23) na bağlanır. Ülkemizin ilk demir yolu olan Aydın-İzmir demiryolu da aynı yerde E-23'e paralel olarak uzanmaktadır. Yenipazar'ın 8 km. kuzeyindeki bu kavşak noktası ve çevresine “Devrant” denilmektedir. Burada tren istasyonu yoktur. Bu noktanın 1 km. batısında Sultanhisar, 1.5 km. doğusunda Atça istasyonları yer alır.
Büyük Menderes Irmağı Yenipazar'ın 1.5 - 2 km. kuzeyinde doğu - batı yönünde büklüm ve Menderesler (S) çizerek akmaktadır. Yenipazar'ın kuzeydoğusunda Donduran ovasında güneyden gelen Akçay suyu Büyük Menderes ile birleşir. Akçay kolu ile birlikte Büyük Menderes ırmağının suyu bir hayli artar. Yenipazar'ın güneyinde dağlar arasında yeralan vadilerin bir olukla Yenipazar ilçesinden geçen kısmının adı Kocadere'dir. Kocadere ile Dereköy - Hamzabali arasında yeralan “Gedive” deresi sadece kışın akan küçük derelerdir. .
Yenipazar'ın dağlık kısmında güneyde güneydoğu - kuzeybatı yönünde uzanan, yılın on ay gibi uzun bir süresinde akan Madran çayı vardır. Yazın kısa bir süre (iki ay) bu çayda akım durur, çukur göletlerde sular, gölcükler oluşturur.
Yenipazar Büyük Menderes Irmağı’nın güneyinde yer almaktadır. Büyük Menderes'in kuzeyinde yer alan ; E-23 Karayolu ve İzmir - Aydın - Denizli Demiryolu’nun geçtiği güzergahta bulunan Ortaklar, Germencik, İncirliova. Aydın, Umurlu, Köşk, Sultanhisar, Atça, Nazilli ve Kuyucak gibi yerleşim birimlerine göre Yenipazar ana ulaşım sistemlerinin uzağında kalmaktadır. Bu nedenle Yenipazar'da ekonomik ve beşeri hayat uzun seneler gelişememiştir. Günümüzde de bu yetersizliği ve sönüklüğü kısmen gözlemlemek mümkündür.
Büyük Menderes nehrinin çevresindeki yerleşme birimleri ise Aydın merkezli bir banliyöyü oluştururlar. Yenipazar bu sisteme 8 km. güneyde ve doğal bir engel olan Büyük Menderes'in hemen yakınında yeralmaktadır. Yenipazar dört önemli köprü ile kuzeydeki bu banliyö sistemine bağlanır. Bunlardan birisi ve en önemlisi Yenipazar'ın 4 km. uzağında (kuzeyde) yeralan Büyük Menderes köprüsüdür. İkincisi Donduran'ın kuzeyinde uzun seneler kayık geçidi olarak kullanılan alanda kurulan yeni köprü, üçüncüsü Aydın'ın güneyinde Baltaköy'e yakın bir alanda kurulan köprü ,dördüncüsü de Son yılarda çok işlek hale gelen Dalama-Köşk arasındaki yine Büyük Menderes ırmağı üzerinde kurulan köprüdür.Bu köprüler Aydın'a ulaşımda önemli bir rol üstlenmiştir.
Harita 2: Yenipazar ve Çevresinin Topografya Haritası (N.BİLGEN-2005)
Harita 3:Yenipazar ve Çevresinin 3 Boyutlu Blogdiyagramı (N.BİLGEN-2005)
YENİPAZAR İLÇE İKLİM
Yenipazar Ege Denizinden yaklaşık 100 km. kadar içerde, Menteşe dağlık kütlesinin kuzeyinde yer alan Madran Baba dağlarının kuzey eteklerinin Büyük Menderes ovası ile bitiştiği noktada yer almaktadır. Denizden yüksekliği de 56 metredir.
Yenipazar'ın özel konumu ve denizden bir hayli uzak olması,bu alanda hakim olan Akdeniz iklimi üzerinde bazı değişikliklere neden olur. En başta da sıcaklık değişmeleri göze çarpar.
Yenipazar'ın denizden uzak iç kısımlarda yer alması ve bakı yönüyle Madran Baba Dağı’nın kuzeye yönünde yer alması gibi önemli nedenlerle kıyıya göre değişikliklerin yaşanmasına yol açar. Kış aylarında hafif karasallaşma meyli gösteren çevrede İlkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde de sıcaklık kıyıdaki Kuşadası ve çevresine göre artar. Kuşadası ‘nın ortalama sıcaklık değeri 16.6°C, Yenipazar 17.2°C, Nazilli 17.4°C.
Yenipazar ve çevresinde birbirine paralel olan ve denize dik uzanan dağlar arasından, Ege Denizi’nin nemli ve ılıman etkisinin 100 - 1 50 km. kadar içerilere sokulabilmesinin doğal bir sonucu olarak "Akdeniz iklimi" görülür. Asıl Ege bölümünde yeralan Yenipazar'da da tamamıyla Akdeniz iklimi hakimdir. Yazları çok sıcak,- kurak, kışları ise serin- ılıman ve yağışlıdır. Kış mevsimindeki serin, yaz mevsimindeki "çok" kurak ilaveleri Yenipazar'ın özel konumu ve bakı şartlarının doğal bir sonucudur.
YENİPAZAR BİTKİ ÖRTÜSÜ
Yenipazar'ın denizden yüksekliği 56 m.'dir. Bulunduğu alan tamamen Akdeniz ikliminin etki alanı içindedir. Bu nedenle Akdeniz iklimine uymuş doğal bitki formasyonu içinde karak- teristik bitki türleri Yenipazar ve çevresinde yoğun olarak görülür.
Yenipazar'ın bulunduğu noktadan itibaren güneyde ilçenin en yüksek tepesi olan Kalıca Tepesi’nin zirvesine (1250 m.) kadar yükselen bir yükselti basamağı ile, Yenipazar'ın hemen kuzeyinde doğu - batı doğrultusunda uzanan Büyük Menderes ovası Yenipazar'ın yeryüzü şekillerinin ana özelliğini oluşturur. Büyük Menderes ovası bu dağlık alanın önünde düz bir saha olarak uzanır. Bu ovanın kuzey - güney uzunluğu ortalama 7 km. kadardır. Doğu - batı (E - W) uzunluğu ise 19 km. kadardır. Ova genellikle ve tamamen kültür bitkilerine ayrılmıştır.
Yenipazar ve çevresinin hakim doğal bitki örtüsü, tüm Akdeniz ikliminin görüldüğü alanlar da olduğu gibi "maki"dir. Makiler ova ile dağın birleştiği sınırdan güneye doğru 750 m. yüksekliğe kadar yaygın bir şekilde görülür. Bu alanda maki türünden bodur çalılar, meşe, yabni zeytin yada delice,kekik, sakız, gökdiken, karadiken, menengiç, sandal ve mersin en önemlilerindendir. Maki formasyonunun geniş yer tuttuğu bu alanda bitki örtüsünün doğal olmayan çeşitli yollarla tahrip edildiğini görüyoruz. Bunun başlıca nedenleri tarla açma, hayvan otlatma sahası kazanma gibi nedenlerdir. Yörede sıkça görülen ve yüzlerce hektar arazinin yanıp kül olmasına, bitki örtüsünün tahribine yol açan yangınlar bitki formasyonunun en büyük düşmanıdır.
Yenipazar ve çevresinin toprak yapısı ve toprak türleri, yükseltisi, relief ve bakı şartları buradaki bitki örtüsünün türlerini, yapılarını ve yayılma alanlarını belirler. Orman örtüsünün alt sınırı 100 m.'den başlar en yüksek noktaya kadar devam eder. ( 1250 m. Kalıca tepesi)
150-1000 m. yükselti basamakları arasında Kızılçam (Pinus Erita) serileri görülür. Bu alan Kızılçam için optimum sahadır. 800 - 1000 m. yükselti basamakları arası ise Kızılçam - Karaçam geçiş zonunu oluşturur. Daha yükseklerde ise Karaçam serileri yer alır (Pinus Nigra). İlçenin güneyinde yer alan bu ormanların asli türleri Kızılçam ve karaçamdır. Bu iki tür bazen karışık, bazen de saf orman serileri halinde uzanırlar.1990 lı yıllarda Dereköy’ün güneyi ile Karaçakal’ın güneyinde yapılan amenajman ile çok geniş bir alanda ağaçlandırma yapılarak;yanan ormanların yerine yeni orman alanları kazandırılmıştır.
YENİPAZAR TOPRAK ÖRTÜSÜ
Büyük Menderes vadisinin eski kristalin tabanı tamamıyla alüvyal mil (ince toprak) ile örtülmüştür. Vadinin toprakları zengin mineral ihtiva eden tarım toprağı olarak kullanılan bu alüvyal topraklardır. Bu vadinin çökme ile oluşması (graben) sonucunda Büyük Menderes ırmağı ve ona bitişen Akçay kolu ve diğer dereler taşıdıkları ince kumları taşkınlarla etrafına yığmış ve bu geniş alüvyal saha oluşmuştur.
Ova kısmının tamamına yakın toprakları eğimi % 0 - % 1 olan alüvyal topraklar tara fından kaplanmıştır. Bu kısmın toprak örtüsünün kalınlığı 150-200 cm.'dir. Bu nedenle ovanın tamamında sulu tarım yapılabilmektedir. İklim şartlarının da uygun olmasından dolayı bu toprakların % 90'ında pamuk tarımı yapılmaktadır.
Yenipazar'ın güneyinde yeralan engebeli sahada dağların oluşumu eskidir. Buradaki Madran Baba Dağı (1792 m.) Menteşe eski kütlesinin kuzey duvarını oluşturur. Topraklar birçok yerde aşınım sonucu taşınmıştır. Buna bağlı olarak da çoğu yerde toprak örtüsünün kalınlığı incedir, hatta bazı yerlerde anakaya yüzeye çıkmıştır. Bu alanda yer alan topraklar kahverengi orman toprakları ile kırmızı (Terra Rossa) podzolik topraklardır.
İNCİR PİDESİ
YENİPAZAR İLÇE NÜFUS
Yenipazar Aydın ilinin yüzölçümü en küçük ve nüfusu en az olan ilçesidir. Yüzölçümü 180 km2 olan Yenipazar’ın toplam nüfusu 15.499 kişidir. Buna göre (yüzölçümü/toplam nüfus) nüfus yoğunluğu 98 kişi/km2’dir. Bu rakam Türkiye ortalamasının üstündedir. (1990 yılında Türkiye nüfus yoğunluğu 73 kişi) Bu nedenle Yenipazar’ın ova kısmı başta olmak üzere nüfus yoğunluğu fazladır. Ova üzerinde yer alan yerleşmelerde toplam nüfusun %84’ü yaşamaktadır. Geriye kalan %16 nüfus yüksek köylerde yaşar.
Yenipazar’ın 1990 yılında Paşaköy’ün mahalleleri iken ayrılan Katrancı, Yalnızevliler, Hacıköseler mahallelerinin “Hacıköseler” köyü adıyla yeni bir köy oluşturmaları ile birlikte 14 köyü vardır. Bazı köyler toplu yerleşim özelliği gösterirken bazıları birbirine çok yakın ve ayrı bir iki mahalleden meydana gelmişlerdir.
Yenipazar’ın yıllara göre nüfus gelişimi şöyledir ;
Yıl
Kent Nüfusu
Köy Nüfusu
Toplam
Yoğunluk (km2/kişi)
1955
4.360
6.31 7
10.977
60
1960
4.964
7.841
12.805
71
1965
5.570
8.258
13.778
76
1970
5.586
8.469
14.051
78
1975
6.674
8.697
15.371
85
1980
6.904
8.764
1 5.668
87
1985
7.311
9.261
16.572
92
1990
8.078
9.552
1 7.630
98
2000
7.059
8.440
15.499
YENİPAZAR DA NÜFUS VE ÖZELLİKLERİ
Yenipazar'da Nüfus Ve Özellikleri (1955-2000)
22 Ekim 2000 Genel Nüfus sayımına göre ilçenin toplam nüfusu 15.499 olup 7059'u merkezde 8440'ı ise köylerde yaşamaktadır.Nüfusun meslek gruplarına göre dağılımında çoğunluğunun çiftçi nüfusuna dahil olduğu görülür.
Yukarıdaki tabloda Yenipazar'ın henüz ilçe olmadan 1955 yılından başlayarak, 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına kadar ilçenin kent merkezi nüfusu, köylerinin nüfusu, nüfus yoğunluğu ve toplam nüfus değerleri görülmektedir.
1955 yılında Yenipazar'ın kent nüfusu sadece 4.360 kişi idi. Aynı tarihte köylerinin toplamı 6.317'dir. Bir sonraki sayımda 1957'de ilçe olduktan sonra 1960 yılında kent nüfusu 604 kişi artarak 4.964'e ulaşmıştır. Nüfus artış oranı %2.5'tir. Tablo'dan ve Grafik 1-2'de görüleceği gibi köy (kır) nüfusu kent nüfusundan her dönemde fazla olmuştur.
Tablo ve grafiklerde göze çarpan en önemli özellik 1965-1970 yılları arasında görülmektedir. Bu dönemde (1965) 5.570 kişi olan kent nüfusu 1970 yılına gelindiğinde sadece 16 kişi artarak 5.586 kişiye yükselmiştir. En düşük artış burada görülmüştür. Bunun nedenine gelmeden önce aynı dönemde köy nüfusu 8.258'den 8.465'e toplam nüfus ise 13.778 kişiden 280 artışla 14.051 kişiye yükselmiştir. Nüfus yoğunluğunda da 2 artışla 76'dan 78'e yükselmiştir.
Bunun temel nedeni 1965-70 arasında Yenipazar ve köylerinden özellikle Batı Almanya'ya ve diğer Avrupa ülkelerine önemli işçi akını olmuştur. Bu yüzden bu dönemdeki artış diğer dönemlere göre en düşüktür. 1970 yılında Avrupa'ya göç azalınca nüfus artışı yine eski düzeyine çıkmıştır. Kırsal nüfus artışında 1980'den sonra bir yavaşlama görülmektedir. Bunun en önemli nedeni doğum kontrolünün yaygınlaşması, diğer bir neden de bu yıllarda okumak ve çalışmak için köylü gençlerin büyük bir kısmı (%50 kadarı)
Yenipazar, Nazilli ve Aydın gibi kentlere gitmişlerdir. Bu yıllarda köylerden İzmir'e iş bulmak için giden ve orada yerleşen işçi nüfusunun sayısı da bir hayli yüksektir. Bunlar İzmir'e giderek orada inşaat, konfeksiyon, marangozluk, garsonluk ve diğer işyerlerinde işçi olarak çalışmaya başlamışlar ve çoğunlukla buraya yerleşmişlerdir. Koçarlı, Söke ve Kuşadası’na geçici olarak gelen çoğunluğu tarım işletmelerinde çalışan işçiler de vardır. 1990 yılından sonra Yenipazar ve köylerinde hızla artan nüfus istihdam olanaklarının yetersizliği nedeniyle, başta Aydın ve Nazilli olmak üzere İzmir, Denizli vb büyük şehirlere göç etmişlerdir. Bu nedenle 1990 yılından sonra toplam nüfus miktarında azalma olmuştur.
Grafik 1 : Yenipazar’da (Köy-Kent) Toplam Nüfusun Artış Grafiği
Yıllar
Erkek Nüfus
Kadın Nüfus
Toplam Nüfus
1955
5.316
5.661
10.977
1960
6.290
6.515
12.805
1965
6.815
6.963
13.778
1910
6.787
7.264
14.051
1915
7.489
7.882
15.371
1980
7.644
8.024
15.668
1985
16.572
1990
17.630
2000
15.499
1955-1990 yılları arasında Yenipazar’da Erkek ve Kadın nüfus artışı
Yenipazar nüfusunun cinsiyet yapısına gelince; gerek kent merkezinde gerekse köylerde kadın nüfus, erkek nüfustan her zaman fazladır. Bunun önemli nedenleri vardır. Örnegin: 1. Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı sıralarında cephede erkeklerin büyük bir kısmı şehid olmuştur. Yine her dönem askerlik çağında erkekler yukarıdaki rakamlar içinde yer almamaktadır. Bundan başka yörede çalışmak için Avrupa'ya gidenler genelde erkeklerdir. Yukarıdaki tabloda da daha önce söylediğimiz görüşü destekleyen rakamları görüyoruz. 1965-1970 yılları arasında erkek nüfus 6.815'ten 28 kişi gerileyerek 6.787'ye düşmüştür. İşte bunun temel sebebi başta Almanya ‘ya (o zaman Batı Almanya idi) ve diğer Avrupa ülkelerine işçi akınıdır.
Yenipazar nüfusunun yaş yapısına gelince genelde Türkiye profiline uyar; Çocuk ve genç nüfus; 0-14 yaş ve 14-15 yaş arası nüfus nüfusun çoğunluğunu oluşturur Doğum oranı son yıllarda giderek azalmaktadır. Bunun nedenleri arasında kentsel alanda eğitim düzeyinin artması,toprağa bağımlılığın azalması,makineleşmenin artması;kırsal alanda ise ekonomik sıkıntıların doğum kontrolünün yaygınlaştırmasıdır. 65+ yaş üzeri yaşlı nüfus gurubu ise oransal olarak fazla değildir. Bunun da nedeni erkeklerin fazla yorucu ve yıpratıcı bir ömür geçirmeleridir.Son yıllarda sosyal refahın iyileşmesine bağlı olarak ortalama hayat süresinde de artışlar gözlenmektedir.
Nüfusun okuma - yazma oranı Yenipazar kent merkezinde %95'tir. Köylere özellikle dağlık yerleşmelere çıkıldıkça okuma - yazma oranı %87'ye düşer. Bugün ilçe ve köylerinde Orta öğretimden sonra Yüksek öğretim yapan ve Yüksek öğretime devam eden birçok kimse vardır.